Tıbbi Adaçayı Bitkisi

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN İSİMLERİ:

Türkçe ismi: Tıbbi adaçayı
Ortak isimleri: Bahçe adaçayı, şifa adaçayı, gerçek adaçayı, altın adaçayı, mutfak adaçayı, dalmaçyalı adaçayı.
Yöresel isimleri: Diş otu, meryemiye, ayı kulağı, ateş çiçeği, elma otu, elma adaçayı (elma adaçayı ismini, bitki üzerindeki küçük elma şeklindeki kozalaklardan alır.
Botanik ismi: Salvia officinalis
İngilizce: Medicinal sage
Almanca: Medizinischer Salbei
Arapça: حكي م ط ب Hekim tabi
Fransızca: Sauge médicinale
Rusça: Лекарственный шалфей
Azerbaycan dili: Dərman adaçayı
Çince: 药用鼠尾草
Hintçe: औषधीय ऋषष

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN SİSTEMATİĞİ (SİSTEMATİK BOTANİK (TAKSONOMİ-İSİMLENDİRİLMESİ):

Alemi: (Plantae) Tıbbi adaçayı bitkiler alemindendir.

Bölümü: Kapalı tohumlu. Çiçekli bitkiler kapalı tohumludur. Tohumlar, tohumluk içinde veya meyvelerin içinde bu-lunur.

Sınıfı: Çift çenekliler. Tıbbi adaçayı Çift çeneklilerdendir. Çift çenekli bitkiler genellikle odunsu, dayanıklı ve uzun ömürlü olurlar.

Takımı: (Lamiales) Aromatik güzel kokulu, bitkilerden.

Ailesi: (Familya) Ballıbabagillerdendir (Lamiaceae).

Cinsi: Salvia. Salvia, salbei. Güçlü ve iyi olmak, iyileştirmek anlamına gelen latince “salvere” kelimesinden gel-mektedir.

Türü: SALVİA OFFİCİNALİS. Adaçayı türünün tarihten bugüne en iyi bilinen ve pek çok alanda en etkili kullanı-lan türüdür.

Diğer türleri: Adaçayının ticari değeri en fazla olan diğer türlerinden birkaçı; Anadolu Adaçayı, İspanyol Adaçayı, Elma Adaçayı, Misk Adaçayı.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN TARİHÇESİ:

Tarihçesi: Adaçayı, yüzyıllardır en çok bilinen İlaç, gıda ve ticari amaçlı kullanılan bitkilerden biridir. Orta çağda ipek ve baharat ticareti sırasında en çok değiş tokuşu yapılan maddelerden biri olmuş. Venedikli tacirlerle alış-verişlerde, adaçayının tadı Çinlileri çok etkilemiş ve bu bitkiyi elde etmek için, az miktarda adaçayına kar-şılık, kendi çaylarından kasalarla vermişler. Kayıtlarda, “Eğer dikmişsen adaçayını bahçeye, ne gerek var ölmeye!” denir. Orta çağda adaçayı, hafızayı güçlendirmek için kullanılmıştır. 1717 de veremlilerde görülen gece terlemesine karşı kullanmış ve başarılı sonuçlar elde etmiş. Daha sonra yapılan deneylerde Adaçayının kandaki şekeri düşürdüğü tespit edilmiştir.

ADAÇAYI BİTKİSİNİN TÜRLERİ:

Türleri: Adaçayının 700 türü olduğu düşünülür ve bunlardan en önemlilerinden bazıları;

• Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis)
• Dallı Adaçayı (Salvia triloba)
• Anadolu adaçayı (Salvia fruticosa)
• Misk Adaçayı (Salvia sclerea)
• Elma Adaçayı (Salvia pomifera)
• Yüksük Adaçayı (Salvia sideritis)
• İspanya Adaçayı (Salvia lavandulitolia)
• Çin Adaçayı (Salvia miltiorrihiza)

Tıbbi Adaçayının yetiştiği yöreye göre çeşitli alt türleri vardır ve bunlardan bazıları şunlardır;

• Türk Adaçayı
• Dalmaçya Adaçayı
• Arnavut Adaçayı
• İtalyan Adaçayı

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN YETİŞTİĞİ BÖLGELER:

Bölgeler: Tıbbi adaçayı, Akdeniz ikliminin (Güney iklimi) bitkisidir. Güneşli, sıcak, eğimli ve rüzgâr almayan arazilerde baskın olarak yetişir. Vatanı Balkanların sahile yakın bölgeleri Dalmaçya, Arnavutluk ve Trakya’dır. Zamanla bütün Akdeniz bölgesine, ılıman ve tropik ülkelere yayılmıştır. Türkiye’nin bütün bölgelerinde ve ağırlıklı olarak Marmara, Ege ve Akdeniz bölgesinde yabani olarak yetişir. Ege bölgesinde İzmir’de tıbbi adaçayının tarımı yapılmaktadır. Ülkemiz, adaçayının en çok yayılış gösterdiği ve ticari yetiştiriciliğinin yapıldığı ülke-lerden biridir. Türkiye’de 97 adaçayı türünün doğal olarak yetiştiği bilinmektedir. Bunlardan 51 tanesi en-demiktir.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN TANIMI (BOTANİK):

Botanik: Tıbbi adaçayı çok yıllık ömrü olan tıbbî, aromatik bir bitkidir. Çalı görünümündedir. Toprak üstü kısmı ta-mamen tüylü ve gümüşî yeşil renktedir ancak üst tarafta genç yapraklar tüylüdür ve yaşlı yapraklar çoğun-lukla tüyleri azalmış buruşuk olurlar. 30-60-80 cm, nadiren 100 cm’ye kadar boylanabilir. Dikine yükselen bir bitkidir. Gövdenin, daha çok alt kısmı odunsudur ve çok dallanarak ve çatallaşarak bir küme oluşturur.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN YAPRAĞI (DROG=ECZA):

Yaprak (Drog): Tıbbi adaçayı bitkisinin yaprağı (Salviae folium) kullanılır. Natürel ilaç ve koku tedavisi için, eterli uçucu yağından (Salviae aetherolaum) da drog elde edilir. Yaprak uzun yumurta veya elips şeklinde gövdeye doğru incelir. oval, uçlara doğru sivrice, 4-10 cm uzunluğunda, 1-4cm eninde kenarları kalkık, üzeri pür-tüklü, grimsi yeşil boz renkli, alt yüzeyi de boz renklidir ve keçemsi tüylüdür. Yanlarda küçük birer yan yaprakları vardır. Yaprakların sapı uzun, köşeli ve dayanıklıdır. Genç yapraklar beyazımsı gümüş renktedir. Bitkinin bütünü gibi yapraklarında tüylü olması kuraklığı sevdiğini gösterir. Yaprak kenarları çok az derin-likte dişlidir. Büyüteçle yaprak damarları görünür. Acımtırak, ıtırlı bir koku yayarlar.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN ÇİÇEĞİ:

Çiçeği: Çiçeklenme yaz mevsiminde haziran, temmuz aylarında gerçekleşir. Çiçekler genel olarak halka dizilişli ba-şak şeklindedir. Başak ekseninde 4-8 çiçek kümesi bulunur. Uzunca bir sap üzerinde Her çiçek kümesinde, boğumlarda 6-8 veya 5-10’u bir arada bulunur. Her çiçekte tüylü çanak ve taç yapraklar vardır. Çiçeklerin kupa yaprakları taç yapraklarını kavrar. Çiçeklerin yapraklarının renkleri, pembemsi eflatun olabileceği gibi, çeşitli renklerde de olabilirler. Kahverengimsi kiremit renkli, uç kısımları sivricedir. Çiçeklerin taç yaprakları iki dudaklı (çenekli) olup alt dudak üç loplu, üst dudak tek, eflatun, açık mor veya leylaki renktedir. Çiçek-lerde yaprak gibi aromatik koku saçarlar.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN MEYVESİ (TOHUMU):

Meyvesi: Tıbbi adaçayının Meyvesi (Tohumu) elips yuvarlak, yumurta biçimlidir. Boyut 2-3 mm uzunlukta, 2 mm genişlikte ve kalınlıktadır. Bitkinin minik tohumlarının yüzeyinde çok küçük nokta şeklinde beyaz renkli benekler bulunur. Koyu kahverenginden siyaha kadar rengi değişir.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN KÖKÜ:

Kökü: Tıbbi adaçayının kökü kazık görünümündedir. Kahve rengimsi, toprağa doğru incelen kazık şeklinde bir yapıya sahiptir. Kazık kök etrafında dallanmış olan gelişmiş çok sayıda ince saçak yan kökler vardır.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN BİLEŞİMİ:

Bileşimi: Ticari olarak yetiştiriciliği yapılan tıbbi adaçayının yaprak ve çiçekleri değerlendirilir. Tıbbi adaçayı yaprağı-nın içeriğinde %0,5-2,5 oranında eterli uçucu yağ bulunur. Uçucu yağ içeren etken maddelerden bazıları; Bileşiminde yoğunlukla eterli uçucu yağlar bulunur. Bunlar; Thujon, Cineol, Linalol, Borneol, Salven, Pinen gibi Triterpenoitler, flavonlar gibi tanenler / içeriğinde vitamin olarak K, B6, C, E, A, B3, B9 bulunur / Mineral olarak potasyum, kalsiyum, demir, manganez, çinko ve bakır bulunur / Bitkinin bünyesinde su, protein, karbonhidrat, Ca., Mg, Fe, K, Na, P, Zn, elementleri vardır.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN ETKİLERİ:

Etkileri: Tıbbi adaçayı yaprağı, eterli uçucu Yağlar ile birlikte çok çeşitli aktif bileşenlere sahiptir. Bitki çayı Pek çok etkisinin yanı sıra, birlikte kullanımı uygun olan bitkilerle hazırlanan çayı birkaç ay sabırla tüketildiğinde, mikroorganizmaların çoğalmasını önleyici (antimikrobiyal, antiseptik), toksinlerin vücuttan atımını sağlayıcı (antioksidan), büzücü, temizleyici, güzel koku verici, (deodorant), koruyucu, yatıştırıcı, uyarıcı, güçlendirici (tonik) etkilerinden büyük yararlar elde edilir. Bademcik iltihabı, faranjit, kronik faranjit ve diş eti iltihabına karşı yardımcı ve destekleyicidir.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN TOPLANMASI:

Toplanması: Tıbbi adaçayının yaprakları kullanılır. Yapraklar, yaz mevsiminde nisan, mayıs, haziran aylarında toplanır. Bitki çiçeklenmeden hemen önce, eterli uçucu yağların doruğa ulaştığı, diğer etken madde oranının en fazla ve etkisinin en yüksek olduğu zaman dilimi olan öylen saatlerinde toplanmalıdır. Toplama işlemi mut-laka kuru ve güneşli havalarda yapılmalıdır. Yapraklar gövdeyle birlikte veya sapları koparılmadan toplanmalıdır.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN KURUTULMASI:

Kurutulması: Tıbbi adaçayı yaprağının kurutma işlemi öncelikli olarak Temiz, serin, havadar, gölgeli veya karanlık bir yerde olmak üzere doğal ortamda ve gerekli sürede yapılmalıdır. Gereksiz uzun süre etken madde kaybına sebep olur. Suni kurutma olan fırınlarda kurutmak gerekirse, fırın sıcaklığı en fazla 35 – 40 °C olmalıdır. Kurutma fırınlarının kullanımı, uçucu yağ oranını azaltmaktadır.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN SAKLANMASI:

Saklanması: Kurutulan yapraklar önce saklamak için ince kıyılarak hazırlanır. Hava almayan kaplarda serin, kuru, rutu-betsiz, kokusuz ve ışık görmeyen yerlerde 2 yıl civarında saklanabilirler. Saklama şartları uygun olmazsa hem uçucu yağ kaybı yaşanır hem de saklama süresi kısalır.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN ÖĞÜTÜLMESİ:

Öğütülmesi: Kurutulmuş tıbbi adaçayı bitkisi, kullanılacağı zaman öğütülüp toz haline getirilmeli ve aynı anda hava almayan gıda saklamasına uygun kaplara (ambalaj, kutu, kavanoz gibi) konmalı kısa sürede kullanıma alınmalıdır.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN HAZIRLANMASI:

Hazırlanması: ÇAYDA BİTKİ ŞİFA’nın bitki çaylarını kullanacak olanlara bilgiler.

Bitki çayının hazırlanması: Bitki çayı kutusundaki 12 adet kristal kutulardaki bitkileri uygun bir kaba boşaltınız ve tozunu uçurmadan iyice karıştırınız.

Bitki çayının saklanması: Bitkileri kristal kutulara geri doldurunuz ve bitki çayı kutusunu serin, kuru, kokusuz, rutubetsiz ve ışık almayan yerde saklayınız.

TIBBİ ADAÇAYI BİTKİSİNİN KULLANIMI:

Kullanımı: Bitki çayının kullanımı: Bir çay kaşığı bitki, bir su bardağı kaynar su üzerine ilave edilir, üzeri kapalı 10 dakika demlendirilir, günde öğün aralarında 2-3 bardak içilebilir. İsterseniz 30 günde bir 10 gün ara vere-bilirsiniz. Bitki çayının miktarı: Bitki çayı, yetişkin bir kişi için ortalama dört aylık kullanımdır.

Not: Bitkisel destek ürünleri ile ilgili endikasyon belirterek tanıtım yapılmamaktadır. Sitemizde yer alan yazılar sadece genel bilgilendirme amaçlıdır. Ürünlerimiz ilaç değil, bitkisel takviye niteliğindedir.